مشاوره بهای تمام شده و محاسبه بهای تمام شده
بهای تمام شده را می توان یکی از مهم ترین پارامترها در واحدهای اقتصادی دانست که اهمیت دادن به آن به رشد کسب و کار کمک می کند. البته باید گفت بی توجهی به این پارامتر می تواند زمینه را برای ضرردهی بیزینس فراهم کند.
شرکت های تولیدی، خدماتی و به طور کلی تمام مجموعه های فعال که نیاز به محاسبه امور مالی خود دارند باید همواره به اصول حسابداری که یکی از مهم ترین آنها محاسبه بها یا قیمت تمام شده است توجه داشته باشند.
اما این بها چه چیزی را به ما نشان می دهد و چه عواملی روی آن تاثیر می گذارند؟ در ادامه به معرفی این مبحث از حسابداری، عوامل موثر روی آن و انواع این بها در حسابداری آشنا می شویم پس تا انتها با ما همراه باشید.
تعریف بهای تمام شده
اگر بخواهیم این مبحث را در ساده ترین حالت معرفی کنیم باید گفت محاسبه تمام هزینه هایی که در تولید کالا یا خدمات صرف شده را حسابداری صنعتی یا همان بهای تمام شده می گویند.
زمانی که افراد بخواهند روند عملکرد شرکت را بررسی کنند به قیمت تمام شده محصولات نیاز دارند. در واقع هزینه ای که برای تولید محصولات پرداخت می شود بخش مهمی از فرآیند شرکت را تحت تاثیر قرار می دهد.
حسابداری صنعتی به افراد کمک می کنند تا قدرت واحدهای اقتصادی و تولیدی را محاسبه کنند. در واقع بهای پرداختی برای کالا، یک معیار مناسب جهت اندازه گیری قدرت مجموعه ها در مراحل طراحی و تولید به شمار می آید.
COGS یا همان قیمت تمام شده شامل تمامی هزینه ها مانند مواد اولیه، مراحل تولید و حتی نیروی کار می شود و به عنوان معیاری مهم برای محاسبه سود ناخالص سازمان مورد استفاده قرار می گیرد.
اگر بخواهیم مثالی برای درک بهتر این مفهوم بیان کنیم باید گفت یک کارخانه تولید اجاق گاز را در نظر بگیرید. تمام هزینه هایی که صرف خرید یا تولید قطعات شده و همچنین دستمزد نیروهای شاغل تا زمان تولید نهایی محصول در محاسبه بهای تمام شده تاثیر دارند.
اما زمانی که محصول از خط تولید با موفقیت خارج شد، دیگر هزینه های ارسال و توزیع اجاق گاز در بین خریداران ارتباطی با قیمت تمام شده آن نخواهد داشت.
چرا محاسبه بهای تمام شده مهم است؟
پیش از بررسی این سوال بابد بپرسیم هدف از راه اندازی یک کسب و کار تولیدی چیست؟ قطعا ارائه خدمات یا کالاهای تولید شده جهت کسب سود و درآمد بالا مهم ترین دلیل شروع فعالیت یک بیزینس است.
اما چه زمانی می توان نتیجه گرفت فروش خدمات و کالاها منجر به کسب درآمد می شوند؟ برای رسیدن به این منظور ابتدا باید تمام هزینه های صرف شده برای تولید خدمات و کالاها را محاسبه کرد.
محاسبه COGS به صاحب کسب و کار کمک می کند تا مدیریت هزینه ها را بهترین شکل انجام دهد. به طور کلی محاسبه قیمت تمام شده می تواند به داشتن یک برنامه ریزی کامل و در نهایت آینده درخشان واحدهای اقتصادی کمک کند.
عوامل موثر بر محاسبه بهای تمام شده
چه مشخصه هایی در محاسبه این پارامتر مهم تاثیرگذارند؟ به طور کلی عواملی مانند مواد اولیه، دستمزد، دستمزد غیرمستقیم و مواردی از این قبیل روی قیمت محاسبه بهای کالا تاثیر می گذارند. این عوامل را می توان در دسته بندی های زیر شرح داد:
هزینه های ثابت و نیمه ثابت
اقلام و هزینه هایی که به طور ثابت در مراحل تولید کالا یا خدمات وجود دارند به صورتی که امکان حذف آنها وجود نداشته باشد جزء هزینه های ثابت به شمار می آیند. از این موارد می توان به مالیات اشاره کرد.
هزینه های نیمه ثابت نیز زمانی که فعالیت مجموعه افزایش پیدا می کند به تدریج و به صورت پلکانی به هزینه های بهای تمام شده افزوده می شوند. تبلیغات و بازاریابی از این موارد به شمار می آیند که در شرایط ضروری می توان آنها را حذف کرد.
هزینه های متغیر و نیمه متغیر
هزینه هایی که با توجه به برنامه ریزی مدیران امکان اضافه کردن یا کاهش آنها وجود دارد و معمولا با در نظر گرفتن سطح فعالیت تصمیم گیری در رابطه با آنها انجام می شود، هزینه های متغیر نام دارند که به بخش های زیر تقسیم می شوند:
- دستمزد پرداخت شده در تولید
- موادی که به صورت مستقیم برای تولید مورد استفاده قرار می گیرند.
- سربار ساخت
- هزینه هایی که برای خرید لوازم مورد نیاز بخش های مختلف صرف می شود یا بهای مصرفی بابت آب، برق و گاز
- هزینه های بخش ارسال کالاها و فروش
افزایش سطح فعالیت باعث افزایش برخی هزینه ها خواهد شد که آنها را با نام نیمه متغیر معرفی می کنند. البته این افزایش با نسبت متغیر انجام می شود. تقسیم بندی آنها نیز به 2 صورت زیر است:
- افزایش سطح فعالیت باعث افزوده شدن این نوع هزینه ها به صورت نزولی می شود.
- با افزایش سطح فعالیت برخی هزینه ها به صورت صعودی اضافه خواهند شد.
هزینه های مختلط
این هزینه ها در محاسبه بهای تمام شده الگوی خاصی ندارند و بخشی از آنها را می توان جزء هزینه های ثابت و قسمت دیگر را در دسته متغیر دانست. قبض ها معمولا در این دسته قرار می گیرند.
محاسبه بهای تمام شده چه کاربردی دارد؟
مدیران و مسئولان یک مجموعه تولیدی برای اینکه بتوانند تصمیمات درستی در بخش های مختلف اخذ کنند و با برنامه ریزی مالی صحیح به مسیر ادامه دهند، باید اطلاعات کاملی در رابطه با قیمت تمام شده کالاها داشته باشند. این مورد را می توان مهم ترین کاربرد محاسبه بها دانست.
در حقیقت تصمیمات کوتاه مدت و بلند مدت یک مجموعه زمانی قابل قبول هستند که بهای کالاها را بررسی کنند و این تصمیم ها با توجه به شرایط به وجود آمده اخذ شده باشند.
مدیران باید با انجام محاسبات کلی، قیمت تمام شده کالا را مشخص کنند. سپس با توجه به تاثیرگذاری عوامل مختلف در صورت امکان راهکارهایی ارائه دهند که به کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری منجر می شود.
کاربرد این بهای محاسبه شده را همچنین می توان مانند یک ابزار قدرتمند در نظر گرفت که مدیران بخش حسابداری یا صنایع می توانند با کمک آن به بررسی هزینه های تولید بپردازند و در نهایت با استفاده از ایده های جدید، سعی در کاهش آنها داشته باشند.
به طور کلی قیمت تمام شده یک کالا مجموعه اطلاعات کاملی از قیمت متریال مورد استفاده، هزینه های سربار، و دستمزد است. مدیر با بررسی و تحلیل این اطلاعات می تواند در بخش های مختلف تغییرات لازم را به وجود بیاورد تا هزینه های نهایی کاهش پیدا کنند.
معرفی انواع حسابداری بهای تمام شده
انواع مختلفی از حسابداری قیمت تمام شده وجود دارد که مدیران امور حسابداری باید آشنایی کاملی با آنها داشته باشند. در ادامه به شرح این موارد می پردازیم:
حسابداری بهاء تمام شده استاندارد
در این نوع حسابداری برای محاسبه قیمت تمام شده نسبت هایی مورد استفاده قرار می گیرد تا بتوان در موقعیت های استاندارد مواردی مانند کارایی منابع انسانی، ارائه خدمات و متریال مورد نیاز برای تولید را مقایسه کرد. عملیات های مورد استفاده در این روش با اصطلاح تجزیه و تحلیل واریانس نیز شناخته می شوند.
در حسابداری سنتی بهای تمام شده معمولا با توجه به معیارهای مشخصی مانند ماشین آلات و ساعت کاری کارکنان محاسبه می شد. امروزه حسابداری استاندارد به وجود آمده که در آن بخش کوچکی نیز به هزینه های نیروی انسانی مرتبط می شود اما تمرکز آن بر کارایی کارکنان افزایش یافته است.
هزینه یابی بر مبنای فعالیت
یکی از سیستم های مهم و کاربردی برای محاسبه قیمت تمام شده، هزینه یابی بر مبنای فعالیت است که با کمک آن می توان اختصاص هزینه های غیرمستقیم و سربار را به محصولات مرتبط انجام داد.
این روش که برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز شرکت ها و مجموعه های تولیدی بسیار کاربردی است می تواند به صورت مجزا با دیگر سیستم های محاسبه بها مورد استفاده قرار گیرد.
اطلاعاتی که با کمک این سیستم جمع آوری می شوند معمولا اعتبار بالایی دارند و از این رو استفاده از آن در صنعت رایج است. شرکت ها با در نظر گرفتن این اطلاعات می توانند راحت تر در رابطه با قیمت گذاری کالاها تصمیم بگیرند.
محاسبه بهای تمام شده بر اساس مبنای فعالیت دارای ویژگی های به خصوصی است که از مهم ترین آنها باید به قدرت بالا در شناسایی هزینه ها و جمع آوری اطلاعات غیرمالی که برای افزایش کارایی فعالیت سازمان ها و بهبود عملکرد آنها کاربرد دارند اشاره کرد.
بهای تمام شده حاشیه ای
این مدل ساده هزینه یابی کالا با تحلیل های خود به بررسی ارتباط بین بخش های مختلف میزان فروش، هزینه فروش یک کالا، مقدار کالای تولیدشده، میزان سود و مواردی از این قبیل می پردازد.
آنالیز ارتباط بین محصولات و بررسی هزینه فروش کالاها که در حسابداری حاشیه ای وجود دارد اطلاعاتی در اختیار مدیران قرار می دهد تا بتوانند با تصمیم گیری های جدید، تغییراتی به وجود بیاورند که منجر به افزایش درآمد و سود شرکت شوند.
انواع بهای تمام شده در حسابداری
قیمت تمام شده در حسابداری انواع مختلفی دارد که پس از درک مفهوم این مبحث از حسابداری بهتر است با آنها آشنا شوید. در ادامه به شرح این موارد می پردازیم:
قیمت تمام شده مستقیم و غیرمستقیم
تمام هزینه هایی که برای تولید کالا صرف می شود یا روی فرآیندهای کسب و کار تاثیر گذار است را در دسته هزینه های مستقیم و سایر موارد را در دسته غیر مستقیم تقسیم بندی می کنند.
اقلام تفاضلی بهای تمام شده
در این روش مدیران قیمت تمام شده برای تولید محصول را با قیمت واردات آن مقایسه می کنند. در نتیجه این روش می تواند تصمیم گیری در خصوص نوع فعالیت مجموعه را آسان کند.
قیمت تمام شده قابل کنترل و غیرقابل کنترل
این روش به مدیران هر بخش امکان کنترل هزینه های محصول تولید شده توسط همان بخش را می دهد. به همین دلیل نیز آن را با نام قابل کنترل معرفی می کنند.
اگر این هزینه ها توسط مدیران بخش های مختلف کنترل نشوند و محاسبه قیمت تمام شده برعهده واحدهای به خصوص مانند بخش حسابداری باشد نیز در دسته بهای تمام شده غیرقابل کنترل قرار می گیرند.
قیمت تمام شده اختیاری
اگر بتوانید برخی هزینه ها را برای مدتی مشخص حذف کنید باید آنها را در دسته بهاء تمام شده اختیاری قرار داد. از این هزینه های اختیاری می توان به برگزاری دوره های آموزشی برای کارکنان، هزینه تبلیغات و آگهی اشاره کرد.
قیمت تمام شده فرصت از دست رفته
زمانی که مجموعه ای میزان بودجه مشخصی را در بخش خاصی سرمایه گذاری کند و در همان زمان فرصت سرمایه گذاری با سود بیشتر فراهم شود به آن فرصت از دست رفته می گویند.
جمع بندی
محاسبه بهای تمام شده از روش های مختلف انجام می شود و در نهایت قیمت به دست آمده به یک معیار و ابزار قدرتمند تبدیل خواهد شد تا مدیران با کمک آن بتوانند استراتژی های تولید را تغییر دهند و با کاهش هزینه های تولید محصول، به افزایش بهره وری سازمان کمک کنند.
